Shqipëria nën pushtimin gjerman

Dhoma 06: Pushtimi gjerman dhe rezistenca shqiptare

Më 8 shtator 1943 Italia kapitulloi, por vendin e saj në Shqipëri e zuri ushtria gjermane. Ndryshe nga pushtuesit italianë, gjermanët nuk kishin interesa afatgjatë në Shqipëri, prandaj ndoqën një politikë më elastike ndaj shqiptarëve. Ashtu si pushtuesit italianë, edhe gjermanët ekzaltuan nacionalizmin e shqiptarëve duke ruajtur dhe forcuar organizimin e “Shqipërisë së Madhe”. Në tetor 1943, një “Asamble Kombëtare” abrogoi kushtetutën e vitit 1939 dhe shpalli pavarësinë dhe neutralitetin e Shqipërisë. U abrogua dhe ligji, sipas të cilit Shqipëria ishte në luftë me të gjitha ato shtete që Italia ishte në luftë. Politika e kujdesshme e pushtuesve gjermanë bëri që një numër i madh intelektualësh e politikanësh shqiptarë, me një histori të spikatur patriotizmi, të pranonin të bashkëpunonin me ta.

Dhoma 07: Rezistencë kundër pushtuesit, por edhe luftë për pushtet

PKSh/FNÇ shfrytëzoi me shumë kujdes gabimet e bëra nga rivalët e tij politikë (bashkëpunimin e BK-së me pushtuesit gjerman dhe pasivitetin e Legalitetit në rezistencën kundër tij), dhe i diskreditoi ata. Duke fituar tashmë etiketimin si i vetmi grupim politik në vend, i cili po luftonte pushtuesin, ai njëkohësisht fitoi kështu një popullaritet gjithnjë e më të madh dhe mbështetje prej Aleatëve të Mëdhenj.

Operacionit gjerman i Dimrit, 1943-1944, e vendosi Ushtrinë Nacionalçlirimtare në një pozitë mjaft të vështirë. Nga pranvera e vitit 1943 e më pas, ajo arriti të riorganizohej dhe të forcohej me një vitalitet mbresëlënës. Tanimë, drejtuesit e PKSh-së filluan të mendonin më seriozisht edhe për pushtetin e tyre të së nesërmes. Që në prill 1944 filloi përgatitja për thirrjen e Kongresit të Përmetit (24-28 maj 1944), i cili krijoi strukturat e para qeverisëse të FNÇ-it dhe mori vendime të rëndësishme për të ardhmen e vendit, duke përfshirë dhe ndalimin e mbretit Zog për t’u kthyer në Shqipëri.

Dhoma 08: Një hap më shumë drejt çlirimit, një hap më shumë drejt pushtetit

Dorëzimi i Rumanisë dhe kapitullimi i pritshëm i Bullgarisë e detyruan Berlinin t’u jepte urdhër forcave ushtarake gjermane të tërhiqeshin nga Ballkani. Në shtator 1944, në përgatitje të kësaj tërheqjeje, pushtuesit gjermanë në Shqipëri e centralizuan të gjithë pushtetin në duar e tyre. Imazhi i pavarësisë relative, tani ishte zhbërë plotësisht.

FNÇ/UNÇ-ja, të kujdesshëm që të fitonin simpatinë e Aleatëve, veçanërisht atyre Perëndimorë, u angazhuan ta vështirësonin tërheqjen e ushtrive gjermane nga Shqipëria, duke u përfshirë në luftime të ashpra ndaj tyre, më i rëndësishmi ishte ai për çlirimin e Tiranës.

Drejtuesit e FNÇ/PKSh-së u kujdesën gjithashtu të lanin përfundimisht hesapet edhe me kundërshtarët e tyre politikë. Enver Hoxha u bëri presion Misioneve Britanike që të largoheshin nga Abaz Kupi, Muharrem Bajraktari dhe Gani Kryeziu. Forcat e UNÇ-së i sulmuan forcat e Kryezinjve dhe M. Bajraktarit duke e detyruar shumicën e tyre të linte Shqipërinë.